Κεντρικές ιδέες Θεματικών Ενοτήτων
Εισαγωγή
Η ΘΕ προσδοκά από τα παιδιά να κατανοήσουν τη μοναδικότητα κάθε παιδιού μέσα από την αναγνώριση των χαρισμάτων και των δυνατοτήτων του. Παραπέμποντας στη Βάπτιση του Ιησού κατά την οποία αποκαλύφθηκε η θεότητά του, το Βάπτισμα και το Χρίσμα, εισάγουν στην εκκλησιαστική κοινότητα κάθε παιδί με τα δικά του ιδιαίτερα χαρίσματα. Όλα αυτά τα χαρίσματα θα καλλιεργηθούν και θα αποδώσουν καρπούς στο ταξίδι της ζωής. Ταυτόχρονα μαθαίνουν και παρατηρούν πώς συνομήλικα με αυτά παιδιά από άλλα θρησκευτικά περιβάλλοντα μεγαλώνουν και εισάγονται στον κόσμο των μεγάλων.
Γενικοί Στόχοι Ενότητας
Οι μαθητές: α) διακρίνουν και περιγράφουν τα πολλά στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητά τους και τα οποία τους κάνουν ξεχωριστούς β) επαληθεύουν τη μοναδικότητά τους ως πρόσωπα αλλά και μέλη ομάδων και κοινοτήτων (οικογένεια, σχολείο κ.ά.) γ) αναγνωρίζουν, εκτιμούν και παρουσιάζουν ικανότητες και χαρίσματα των συμμαθητών τους δ) εξηγούν με παραδείγματα την αξία της συμπληρωματικότητας του ενός από τον άλλον ε) εξηγούν τη σημασία της γιορτής των Θεοφανίων για τους Χριστιανούς στ) διερευνούν το νόημα που έχει το Μυστήριο του Βαπτίσματος και του Χρίσματος για τους Χριστιανούς και την κοινότητά τους ζ) αναγνωρίζουν και σε άλλες θρησκείες την ύπαρξη τελετών ενσωμάτωσης στην κοινότητα η) διασυνδέουν τα όσα επεξεργάστηκαν για τα χαρίσματα με τα τελούμενα στο μυστήριο του Βαπτίσματος.
Χρόνος: 5 δίωρα
ΚΕΙΜΕΝΑ
1.Τα ονόματά μας τα χαρίσματά μας
«Πώς σε λένε;»
Κάθε φορά που κάποιο παιδί γιορτάζει, κερνάει όλη την τάξη. Οι ευχές δίνουν και παίρνουν: «Να ζήσεις!» «Και του χρόνου!»
Όλοι έχουμε ένα όνομα, μια γιορτή. Και έχει νόημα να γνωρίσουμε κάτι για τον άγιο που γιορτάζει και το όνομα του οποίου φέρουμε.
Αφηγήσεις από συναξάρια
Άγιος Γεώργιος
Ο Άγιος Γεώργιος γεννήθηκε στην Καππαδοκία της Μ. Ασίας στα χρόνια του αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Ορφάνεψε μικρός από πατέρα. Η μητέρα του που ήταν χριστιανή τον ανέθρεψε με μεγάλη φροντίδα. Όταν μεγάλωσε, κατατάχτηκε στον στρατό και γρήγορα έφτασε στο αξίωμα του χιλίαρχου. Ως αξιωματικός ελευθέρωσε αιχμαλώτους και υπερασπίστηκε τους φτωχούς.
Κάποτε ο Γεώργιος διατάχτηκε να συλλάβει, να φυλακίσει και να βασανίσει χριστιανούς. Όμως αρνήθηκε και ομολόγησε με θάρρος τη δική του πίστη και την επιθυμία να μαρτυρήσει ο ίδιος για τον Χριστό. Έτσι άρχισαν για τον Γεώργιο μεγάλες ταλαιπωρίες και βασανιστήρια, που όμως τα υπέμεινε αδιαμαρτύρητα. Τελικά, μετά από διαταγή του ίδιου του αυτοκράτορα αποκεφαλίστηκε.
Αγία Αικατερίνη
Έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ήταν αρχοντοπούλα, όμορφη και πολύ μορφωμένη. Σύμφωνα με το συναξάρι της, πολύ νέα έγινε χριστιανή. Όταν ο αυτοκράτορας Μαξιμιανός με διάταγμα υποχρέωνε όλους τους πολίτες της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας να θυσιάσουν στα είδωλα, η Αικατερίνη αρνήθηκε. Ο ίδιος ο Μαξιμιανός ανέθεσε σε σπουδαίους ρήτορες να συζητήσουμε μαζί της και την πείσουν για το λάθος της πίστης της. Η Αικατερίνη δεν λύγισε. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνουν χριστιανοί οι ρήτορες. Όταν το έμαθε ο αυτοκράτορας οργίστηκε τόσο που διέταξε την θανατική καταδίκη όλων. Η Αικατερίνη εκτελέστηκε, μετά από πολλές πιέσεις και βασανιστήρια με τον τροχό.
Το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά
Τον 6ο αιώνα ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός έχτισε μοναστήρι στο Σινά προς τιμήν της Αγίας Αικατερίνης. Το μοναστήρι αυτό μέσα στους αιώνες αναδείχθηκε σε σημαντικό κέντρο της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού. Όταν οι Άραβες κατέκτησαν την περιοχή, ο ίδιος ο Μωάμεθ στη διαθήκη του, ζήτησε να το σεβαστούν και να μην το καταστρέψει κανείς. Μέχρι και σήμερα, οι Βεδουίνοι, μουσουλμάνοι έμποροι της περιοχής που ζουν δίπλα στο μοναστήρι, το σέβονται, το προστατεύουν και ζουν αρμονικά με τους μοναχούς.
Άγιος Δημήτριος
Το 300 μ.Χ. στη Θεσσαλονίκη, ζούσε ο Δημήτριος, αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού, γνωστός για την ευγενική του καταγωγή και το ήθος του. Ήταν ένας δίκαιος και τίμιος άνθρωπος που συνδύαζε τη σωφροσύνη με τη γενναιότητα του πολεμιστή. Ο καίσαρας Μαξιμιανός, εκτιμώντας τα προσόντα του, τον έκανε στρατηγό στην περιφέρεια της Θεσσαλίας. Όταν ο Δημήτριος έγινε χριστιανός και άρχισε να διδάσκει σε όσους βρίσκονταν κοντά του, τη χριστιανική πίστη. Μόλις το πληροφορήθηκε ο Μαξιμιανός ζήτησε να τον συλλάβουν. Ο Δημήτριος με θάρρος ομολόγησε την πίστη του και αμέσως φυλακίστηκε σε ένα υγρό και σκοτεινό υπόγειο λουτρό. Εκεί τον συνάντησε κρυφά ο καλός του φίλος Νέστορας, ο οποίος επρόκειτο να παλέψει με έναν θηριώδη παλαιστή, τον Λυαίο. Ο Δημήτριος του έδωσε την ευχή του. Πράγματι ο Νέστορας νίκησε τον γίγαντα και μπροστά σε όλους ομολόγησε ότι άντλησε τη δύναμή του από την πίστη του στον Χριστό. Ο Μαξιμιανός διέταξε αμέσως να αποκεφαλιστεί. Όταν μάλιστα πληροφορήθηκε τη βοήθεια του Δημητρίου, διέταξε αμέσως να σκοτώσουν και τον Δημήτριο, τρυπώντας τον με λόγχες. Οι χριστιανοί έθαψαν το σώμα του στην υγρή φυλακή όπου μαρτύρησε. Ο Άγιος Δημήτριος είναι ο πολιούχος άγιος της Θεσσαλονίκης.
Ο ναός του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη
Πρωτοχτίστηκε το 413, με έξοδα του Λεοντίου, ενός από τους στρατηγούς του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Στην περίοδο της τουρκοκρατίας, μετατράπηκε σε τζαμί. Στον ναό φυλάσσονται τα ιερά λείψανα του αγίου. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (1912), έγινε και πάλι ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα των Βαλκανίων.
 |
 |
 |
Μωυσής, Μοναχός Αγιορείτης, Αρχές Δ΄ αιώνα μ.Χ.
Επί Καίσαρος Γαλερίου Μαξιμιανού του Σεβαστού
νομισματοκοπείο, ανάκτορα κι αψίδες στην πόλη
αίμα σ’ ένα λουτρό θα χυθεί
κάποιου Ρωμαίου αξιωματικού Δημητρίου
μύρο θ’ αχνίσει
την πόλη να ευωδιάσει
που ‘μελλε να της γίνει
σωτήρας, υπέρμαχος και φίλος.
- Με τα διαφορετικά μας χαρίσματα συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλον
Είναι μια τάξη με παιδιά. Πολλά παιδιά. Ο Σταμάτης παίζει φλογέρα. Ο κόσμος γι’ αυτόν είναι φτιαγμένος από ήχους. Όλοι θαυμάζουν τον Σταμάτη. Μα εκείνος θαυμάζει τον Αλέκο που τρέχει σαν σίφουνας κι έρχεται πρώτος στα αγωνίσματα. Ο Αλέκος πάλι, θαυμάζει τη Στέλλα, που όταν χορεύει καλαματιανό, τσάμικο, σούστα είναι να την καμαρώνεις. Μα και η Στέλλα με τη σειρά της θαυμάζει την Αργυρώ, που ζωγραφίζει κάτι τοπία μαγευτικά, χαίρεσαι να τα βλέπεις!
Είναι μια τάξη με παιδιά. Και είναι όλα προικισμένα με χαρίσματα. Κι ας μη φαίνονται πολλές φορές. Να, όπως η Αγνή, που από μια πρώτη ματιά νομίζεις πως δεν έχει κανένα κι έχει το πιο σπουδαίο: μια χρυσή καρδιά που τους χωράει όλους!
Είναι μια τάξη με παιδιά. Είναι ο κόσμος όλος. Χαίρονται τα χαρίσματα των άλλων και τα δικά τους. Όλα δώρα του Θεού∙ και τα μοιράζονται μεταξύ τους.
Αναγνωρίζουμε τα χαρίσματά μας
Ι. Σταματοπούλου, Μία μαγική νύχτα (από τη σειρά: Μόζα η γάτα)
Μια μέρα όλα τα πράγματα του σπιτιού πληροφόρησαν τη γάτα τη Μόζα ότι δεν βλέπει, όχι γιατί είναι σκοτεινά, αλλά γιατί είναι τυφλή. Κι εκεί που άρχισε να φοβάται ότι δεν θα μπορούσε να ζήσει μ’ αυτό που της έλειπε, κατάλαβε ότι είχε κάτι περισσότερο από τους άλλους: Άκουγε τον παραμικρό ήχο και αισθανόταν τα πάντα γύρω της. Όλα τα «έβλεπε» με τα αυτιά της και τις αισθήσεις της. Έμαθε να ζει με τις δυσκολίες της και να βρίσκει τρόπους να κάνει τα πράγματα καλύτερα, όπως κάνουν όλοι. Άλλωστε, από τη στιγμή που μίλησε με τα πράγματα του σπιτιού απέκτησε τόσους φίλους και βοηθούς που ήταν πια πολύ ευτυχισμένη!
Αποδεχόμαστε το διαφορετικό
Το ραγισμένο δοχείο (λαϊκό κινέζικο παραμύθι)
Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένας υπηρέτης που δούλευε σ’ ένα πλούσιο σπίτι. Μία από τις καθημερινές του υποχρεώσεις ήταν να φέρνει νερό από την πηγή. Για να το κάνει αυτό, είχε δύο δοχεία κρεμασμένα στις άκρες ενός χοντρού ξύλου, που το έβαζε στους ώμους του. Το ένα από τα δύο δοχεία είχε ένα ράγισμα και, μέχρι ο υπηρέτης να φτάσει στο σπίτι, η μισή ποσότητα του νερού χυνόταν κατά τη διαδρομή. Το άλλο όμως ήταν ακέραιο, κι έτσι κατάφερνε να μεταφέρει πάντα όλο το νερό χωρίς να το χύνει.
Αυτό γινόταν καθημερινά για δύο ολόκληρα χρόνια. Έτσι ο υπηρέτης μετέφερε μόνο ενάμισι δοχείο νερού στο σπίτι. Το ακέραιο δοχείο ήταν πολύ περήφανο για την επιτυχία του, καθώς έφερνε σε πέρας την αποστολή του. Το ραγισμένο δοχείο όμως ντρεπόταν για την ατέλειά του και ήταν πολύ λυπημένο που μπορούσε να φέρνει σε πέρας μόνο το μισό του έργο. Μια μέρα πολύ πικραμένο για την αποτυχία του, το ραγισμένο δοχείο είπε στον υπηρέτη την ώρα που βρισκόταν δίπλα στο ποτάμι:
«Ντρέπομαι για τον εαυτό μου και θέλω να σου ζητήσω συγνώμη».
«Γιατί;» ρώτησε ο υπηρέτης. «Για ποιο πράγμα ντρέπεσαι;»
«Αυτά τα δύο χρόνια κατάφερα να μεταφέρω μόνο το μισό από το φορτίο μου, γιατί το ράγισμα στο πλευρό μου κάνει το νερό να αδειάζει κατά τη διάρκεια της διαδρομής μέχρι το σπίτι του αφεντικού. Εξαιτίας της ατέλειάς μου αυτής, αναγκάζεσαι να κάνεις όλο αυτό τον κόπο χωρίς να ανταμείβεσαι όσο θα ΄πρεπε για τις προσπάθειές σου», είπε το δοχείο.
Ο νεροκουβαλητής λυπήθηκε για το γέρικο, ραγισμένο δοχείο και με συμπόνια του είπε: «Την ώρα που θα γυρίζουμε στο σπίτι, θέλω να προσέξεις τα όμορφα λουλούδια κατά μήκος του μονοπατιού».
Πραγματικά, καθώς ανέβαιναν τον λόγο, τα γέρικο δοχείο παρατηρούσε τα αγριολούλουδα στη μια μεριά του μονοπατιού που τα ζέσταινε ο ήλιος κι αυτό του έδωσε λίγη χαρά. Στο τέλος της διαδρομής, όμως, ένιωσε πάλι άσχημα γιατί το μισό νερό είχε χυθεί, και για άλλη μια φορά ζήτησε συγνώμη από τον υπηρέτη. Τότε αυτός του είπε:
«Πρόσεξες ότι υπάρχουν λουλούδια μόνο στη μία μεριά του μονοπατιού και όχι στην άλλη; Αυτό συνέβη γιατί ήξερα πάντα την ατέλειά σου και φρόντισα να την αξιοποιήσω. Φύτεψα σπόρους λουλουδιών προς τη δική σου μεριά του μονοπατιού και κάθε μέρα επιστρέφοντας από το ποτάμι τα πότιζες χωρίς να το ξέρεις. Για δύο χρόνια λοιπόν, μάζευα αυτά τα όμορφα λουλούδια και στόλιζα το σπίτι του αφεντικού μας. Αν δεν είχες αυτό το ελάττωμα, το σπίτι δεν θα ήταν στολισμένο με τόση χάρη».
3.Χαρίσματα που δεν πρέπει να μένουν κρυμμένα
Η παραβολή των ταλάντων (Μτ 25, 14-30)
Κάποιος άνθρωπος φεύγοντας για ταξίδι κάλεσε αυτούς που εργάζονταν γι’ αυτόν και τους εμπιστεύτηκε την περιουσία του. Στον έναν έδωσε πέντε τάλαντα, στον άλλον δύο, σε άλλον ένα, στον καθένα ανάλογα με την ικανότητά του. Έπειτα έφυγε για το ταξίδι του.
Αυτός που πήρε τα πέντε τάλαντα, τα εκμεταλλεύτηκε και κατάφερε να κερδίσει άλλα πέντε. Κι αυτός που πήρε τα δύο κέρδισε επίσης άλλα δύο. Εκείνος που πήρε το ένα πήγε και έσκαψε στη γη και το έκρυψε εκεί.
Όταν μετά από πολύ καιρό, επέστρεψε ο κύριός τους από το ταξίδι παρουσιάστηκαν μπροστά του. Εκείνος που είχε πάρει τα πέντε του είπε: «Κύριε μου, κέρδισα άλλα πέντε με όσα μου εμπιστεύτηκες!» «Μπράβο, είσαι καλός και άξιος!», του είπε ο κύριος, «γι’ αυτό και θα σου εμπιστευτώ και μεγαλύτερες υποθέσεις! Έλα να γιορτάσεις μαζί μου»
Παρουσιάστηκε και ο άλλος με τα δύο και είπε: «Κύριε μου εμπιστεύτηκες δύο, κοίτα, κέρδισα άλλα δύο!» «Μπράβο, είσαι καλός και άξιος!», του είπε ο κύριος, «γι’ αυτό και θα σου εμπιστευτώ και μεγαλύτερες υποθέσεις! Έλα κι εσύ να γιορτάσεις μαζί μου»
Παρουσιάστηκε κι εκείνος που είχε πάρει το ένα τάλαντο και είπε: «Κύριε, ήξερα πως είσαι σκληρός άνθρωπος. Γι’ αυτό φοβήθηκα και φύλαξα το τάλαντό σου στη γη. Να τα λεφτά σου» «Είσαι κακός και οκνηρός», αποκρίθηκε ο κύριος «αν ήξερες πως είμαι σκληρός έπρεπε να βάλεις τα χρήματά μου στην τράπεζα, έτσι όταν γύριζα να έπαιρνα τόκο. Πάρτε του, λοιπόν, το τάλαντο και δώστε τον σ’ αυτόν που έχει τα δέκα. Γιατί σε καθέναν που έχει θα του δοθεί με το παραπάνω, ενώ απ’ όποιον δεν έχει θα του πάρουν και τα λίγα που έχει.
Μτ 25, 14-30
Μια γιορτή γεμάτη φως: Θεοφάνια
1.Από την Καινή Διαθήκη:
«Να, ο αμνός του Θεού!» (Ιω 1, 29-34)
Μια μέρα ήρθε ο Ιησούς στον Ιορδάνη. Ο Ιωάννης βλέποντας τον Ιησού να έρχεται προς το μέρος του λέει: «Αυτός είναι ο αμνός του Θεού, που παίρνει την αμαρτία πάνω από τους ανθρώπους!»
Ιω 1, 29-34
«Εσύ είσαι ο αγαπημένος μου Υιός»: Η Βάπτιση του Ιησού (Mκ 1, 9-11)
Ο Ιησούς ήθελε βαφτιστεί από τον Ιωάννη. Ο Ιωάννης όμως δεν δεχόταν να τον βαφτίσει και έλεγε: «Εγώ έχω ανάγκη να βαφτιστώ από σένα, κι έρχεσαι εσύ σ’ εμένα;» Ο Ιησούς όμως του απάντησε: «Έτσι το θέλει ο Θεός». Τότε ο Ιωάννης υποχώρησε και τον βάφτισε.
Όταν ο Ιησούς βγήκε από το νερό, άνοιξαν γι’ αυτόν οι ουρανοί. Και είδε το Πνεύμα του Θεού σαν περιστέρι να κατεβαίνει και να έρχεται πάνω του. Ακούστηκε τότε μια φωνή από τα ουράνια που έλεγε:
«Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός. Αυτός είναι ο εκλεκτός μου».
Μτ 3, 13-1
- Από την εικονογραφία
Διαβάζουμε την εικόνα της Βάπτισης
Στην εικόνα της Βάπτισης, αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο τον αγιογράφο είναι να δουν τα μάτια των ανθρώπων τον Τριαδικό Θεό. Έτσι, σε μια κάθετη «γραμμή» απ’ τον ουρανό ως τη γη βλέπουμε το χέρι του Θεού που ευλογεί, το Άγιο Πνεύμα σαν περιστέρι και τον Ιησού που βαπτίζεται.
Στο κέντρο της εικόνας είναι ο Χριστός γυμνός, με ένα πανί δεμένο γύρω από τη μέση του. Δεν είναι βυθισμένος μέσα στον Ιορδάνη, που κυλά μέσα από τα ψηλά βράχια, αλλά πάνω στα νερά του και τα ευλογεί με το δεξί του χέρι.
Στην όχθη απέναντί του, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος τον βαφτίζει. Κοιτάζει προς τον ουρανό και βλέπει εκστατικός το Άγιο Πνεύμα, ενώ έχει το δεξί του χέρι του στο κεφάλι του Χριστού. Το άλλο χέρι του, προβάλλει από τον μανδύα του με μια κίνηση προσευχής.
Στην άλλη όχθη βλέπουμε αγγέλους, που στέκονται σα να περιμένουν να υποδεχτούν τον Χριστό. Τα χέρια τους, καλυμμένα με τα ενδύματά τους, δείχνουν τον μεγάλο σεβασμό σ’ αυτό που γίνεται. Ένας από τους αγγέλους κοιτάζει με δέος προς τον ουρανό.
Μέσα στον ποταμό, εικονίζονται δύο συμβολικές μορφές: η πρώτη, ενός γέρου καβάλα σε δύο δελφίνια συμβολίζει τον Ιορδάνη ποταμό που «στράφηκε πίσω»∙ τα νερά του δηλαδή πήγαν ανάποδα και γύρισαν προς την πηγή τους επειδή ταράχτηκαν όταν μπήκε μέσα τους ο Χριστός.
Η δεύτερη μορφή, μια ωραία κόρη με κόκκινο φόρεμα που ανεμίζει, είναι η θάλασσα που κι αυτή μπροστά στο μεγάλο μυστήριο “είδε και έφυγε”.
Η γιορτή των Φώτων
Η Εκκλησία γιορτάζει τη γιορτή της Βάπτισης του Χριστού (των Θεοφανίων) στις 6 Ιανουαρίου. Στην Ελλάδα η γιορτή ονομάζεται και Φώτα, γιατί τότε βαφτίζονταν οι πρώτοι χριστιανοί κρατώντας αναμμένες λαμπάδες. Στις εκκλησίες ψάλλεται το τροπάριο:
Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου Σου, Κύριε,
η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις∙
Του γαρ γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει Σοι,
αγαπητόν Σε υιόν ονομάζουσα..
Και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς,
εβεβαίου του λόγου το ασφαλές.
Ο επιφανής, Χριστέ ο Θεός,
και τον κόσμον φωτίσας, δόξα Σοι.
Δηλαδή:
Όταν βαπτιζόσουν στον Ιορδάνη, Κύριε,
τότε έγινε η αποκάλυψη του μυστηρίου της Αγίας Τριάδος.
Γιατί καθώς βαφτιζόσουν, η φωνή του Πατέρα Σου ακούστηκε να μαρτυρά για Σένα
και να λέει πως είσαι ο αγαπημένος Του Γιος.
Και το Άγιο Πνεύμα σαν περιστέρι
βεβαίωνε την ίδια ώρα την αλήθεια όσων λέγονταν.
Εσύ που φανερώθηκες στον Ιορδάνη, Χριστέ ο Θεός μας,
και φώτισες τον κόσμο, ας είσαι δοξασμένος!
3.Έθιμα των Θεοφανίων στον τόπο μας
Αγιασμός των σπιτιών, Αγιασμός των υδάτων, το «πιάσιμο» του Σταυρού
Ο ιερέας την παραμονή της γιορτής περνάει από τα σπίτια για να τα αγιάσει. Την άλλη μέρα μετά τη Θεία Λειτουργία, γίνεται η Ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού, συνήθως έξω από τον ναό ή κοντά στη θάλασσα, στα ποτάμια ή στις λίμνες. Ο παπάς βυθίζει στο νερό τρεις φορές τον Σταυρό ψάλλοντας «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε…». Οι πιστοί αφήνουν περιστέρια να πετάξουν στον ουρανό. Οι νέοι πέφτουν στο νερό και αγωνίζονται ποιος θα πιάσει τον Σταυρό. Γύρω γύρω οι βάρκες σημαιοστολισμένες. Οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα ενώ ηχούν οι σειρήνες των πλοίων.
Όλοι οι πιστοί πίνουν με ευλάβεια από τον αγιασμό, συμβολικά με τρεις γουλιές, και ραντίζουν μ’ αυτόν τα σπίτια, τα δέντρα, τα χωράφια και τα ζώα τους.
Στην περιοχή της Ερμιόνης έχουμε το έθιμο του ‘’γιάλα-γιάλα’’, όπου την παραμονή των Φώτων οι νέοι, κυρίως αυτοί που θα καταταγούν στο στρατό, στολίζουν τις βάρκες στο λιμάνι με κλαδιά από φοίνικες. Τη νύχτα φορώντας παραδοσιακές στολές τραγουδούν και περνούν σπίτι – σπίτι δεχόμενοι κεράσματα, φτάνοντας το πρωί στο λιμάνι όπου ανεβαίνουν στις στολισμένες βάρκες και τις κουνούν με δύναμη συνεχίζοντας το τραγούδι ‘’γιάλα-γιάλα’’ μέχρι να γίνει ο καθαγιασμός των υδάτων, με την κατάδυση του Σταυρού και την εικόνα της Θεοτόκου στην θάλασσα που θα βουτήξουν για να τα πιάσουν.
Στην κωμόπολη της Νέας Κίου, λίγα χιλιόμετρα από το Ναύπλιο, που αποτελεί ιστορική συνέχεια της Κίου της Μικράς Ασίας, αναβιώνουν Μικρασιατικά έθιμα από την Κίο, με ρίψη του νεότερου καπετάνιου στη θάλασσα και τον πυροβολισμό των γκαζοτενεκέδων.
Τα κάλαντα των Φώτων
Την παραμονή των Φώτων πολλά παιδιά πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι λέγοντας τα κάλαντα:
Σήμερα τα Φώτα κι ο φωτισμός
η χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθετ’ η κυρά μας, η Παναγιά,
όργανο βαστάει, κερί κρατεί
και τον Άη Γιάννη παρακαλεί
“Άη Γιάννη αφέντη και βαπτιστή,
βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί,
Ν’ ανεβώ επάνω στον ουρανό
να μαζέψω ρόδα και λίβανο”
Καλημέρα, καλημέρα,
καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά.
Το «πλύσιμο» των εικόνων / η απομάκρυνση κάθε κακού
Οι κάτοικοι στα παραλιακά μέρη, μετά τον αγιασμό, ξεπλένουν τα γεωργικά τους εργαλεία στη θάλασσα. Αλλού ραντίζουν με αγιασμό τα ζώα τους και δοκιμάζουν για πρώτη φορά το καινούργιο τους κρασί.
Σε άλλα μέρη, μετά τον Μεγάλο Αγιασμό οι πιστοί επιστρέφουν στον ναό και ο παπάς μοιράζει σε όλους ψωμί, τυρί, κρασί και λίγο κρέας και τρώνε όλοι μαζί.
Επίσης, σε πολλά μέρη πηγαίνουν στα χωράφια και τα ξωκλήσια που είναι γύρω από το χωριό, κρατώντας εικόνες και ψάλλοντας ύμνους των Θεοφανίων.
Τα παλιά χρόνια πίστευαν ότι με τον αγιασμό των νερών χάνονται οι καλικάντζαροι και σκορπίζεται κάθε κακό.
Ένα παιδί βαπτίζεται στο όνομα του Χριστού
Η μέρα της βάφτισης ενός παιδιού είναι μια μέρα χαράς για όλους. Απ’ τη στιγμή που θα βρεθούμε στον ναό, βλέπουμε γελαστά και χαρούμενα πρόσωπα. Ο πρωταγωνιστής της ημέρας, το παιδάκι που θα βαφτιστεί, συγκεντρώνει τις ευχές όλων.
Όταν αρχίζει το Μυστήριο του Βαπτίσματος, ο ιερέας στέκεται με τον νονό και το παιδί κοντά στην είσοδο της εκκλησίας και διαβάζει ευχές για το μωρό. Στη συνέχεια, ο νονός απαγγέλλει το «Πιστεύω», καθώς το μικρό παιδάκι δεν μπορεί να το πει μόνο του.
Στη συνέχεια, πηγαίνουν όλοι στη μέση του ναού γύρω από την κολυμπήθρα. Ο ιερέας ευλογεί το νερό, κάνοντας το σημείο του σταυρού τρεις φορές. Ευλογεί και το λάδι και μετά αλείφει όλο το σώμα του μωρού. Έπειτα δίνει λάδι στον νονό να το αλείψει κι εκείνος. Αυτό θυμίζει την προετοιμασία των αθλητών για τους αγώνες πάλης. Δηλαδή και την προετοιμασία του μικρού παιδιού για τον αγώνα της ζωής.
Μετά από αυτό, ο ιερέας σηκώνει το παιδί ψηλά πάνω από την κολυμβήθρα και το βυθίζει τρεις φορές στο νερό ψάλλοντας «βαφτίζεται ο δούλος (ή η δούλη) του Θεού …. Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος».
Μετά ακουμπά το μωρό στην αγκαλιά του νονού πάνω σε ένα λευκό σεντονάκι.
Τότε, ξεκινάει και το Μυστήριο του Χρίσματος, με το οποίο προσφέρονται στο παιδάκι τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Ο ιερέας σταυρώνει με Άγιο Μύρο το μέτωπο, το στήθος, τα χέρια και τα πόδια του παιδιού λέγοντας σύντομες προσευχές. Ύστερα, με ένα ψαλιδάκι κόβει μικρές τούφες από τα μαλλιά του. Αυτό σημαίνει την αφιέρωση του παιδιού στον Θεό. Μετά ντύνουν το παιδάκι με λευκά ρούχα και ο νονός του φοράει ένα χρυσό σταυρουδάκι.
Ο ιερέας με τον νονό και τους γονείς και αναμμένη λαμπάδα που συνήθως την κρατάει κάποιο παιδί, κάνει κύκλο γύρω από την κολυμβήθρα ψάλλοντας: «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε», δηλαδή «όσοι βαφτιστήκατε στο όνομα του Χριστού, στολιστήκατε με τη χάρη του». Τα λευκά ρούχα που φοράει το παιδάκι και η λαμπάδα συμβολίζουν τη χαρά και το φως που παίρνει ο νέος χριστιανός με το βάπτισμα.
Στο τέλος, όλοι –συγγενείς και φίλοι- παίρνουν μπομπονιέρα και γλυκό και εύχονται στο βαφτισμένο παιδάκι και στους γονείς του «να σας ζήσει!», ενώ στον νονό εύχονται «πάντα άξιος!» Από τώρα και μετά, το μωράκι γίνεται χριστιανός και μπαίνει στη μεγάλη οικογένεια της Εκκλησίας.
Βάπτισμα και Χρίσμα των Ρωμαιοκαθολικών
Και οι ρωμαιοκαθολικοί βαφτίζουν τα παιδιά όταν είναι μωράκια. Όμως δεν τελείται ταυτόχρονα και το Μυστήριο του Χρίσματος. Αυτό γίνεται όταν τα παιδιά είναι περίπου 10-14 ετών και είναι σε θέση να καταλάβει όσα γίνονται.
Επίσης, ο ιερέας δεν βυθίζει το παιδάκι στο νερό της κολυμβήθρας, αλλά ρίχνει λίγο στο κεφαλάκι του.
Βάπτισμα των Προτεσταντών
Οι Προτεστάντες δεν δέχονται τον νηπιοβαπτισμό, το βάπτισμα δηλαδή σε βρεφική ή παιδική ηλικία. Πιστεύουν πως η βάπτιση αποτελεί μια δημόσια ομολογία πίστης στον Θεό, που μπορεί και πρέπει να την κάνει ένας άνθρωπος που είναι αρκετά μεγάλος για να κατανοεί τι πιστεύει.
Ενσωμάτωση στην κοινότητα
1.Τελετές ενηλικίωσης στον Ιουδαϊσμό
Η ενσωμάτωση στην εβραϊκή κοινότητα γίνεται με μία επίσημη και χαρούμενη τελετή που καλείται Μπαρ Μιτσβά για τα αγόρια και Μπατ Μιτσβά για τα κορίτσια. Είναι η εβραϊκή τελετή ενηλικίωσης.
Τα αγόρια όταν συμπληρώσουν τα 13 χρόνια τους και τα κορίτσια τα 12 χρόνια αναλαμβάνουν πλέον την ευθύνη των πράξεών τους ενώπιον του Θεού και της κοινότητας. Γίνονται υπόλογοι (έχουν την ευθύνη και δίνουν λόγο) γι’ αυτές. Ενώ, δηλαδή, πριν από τη συμπλήρωση της ηλικίας αυτής οι γονείς έχουν την ευθύνη για τις πράξεις του παιδιού, μετά την ημέρα αυτή τα αγόρια και τα κορίτσια φέρουν ακέραια την ευθύνη∙ και ως προς την εφαρμογή του Νόμου και την εβραϊκή παράδοση και ως προς την ηθική ευθύνη των πράξεών τους.
Από θρησκευτική σκοπιά, θεωρούνται πλέον μέλη της Συναγωγής και μπορούν να αναλάβουν να κάνουν την προσευχή. Είναι σε θέση να συμμετέχουν σε όλες τις εκδηλώσεις και τους τομείς της εβραϊκής ζωής. Επίσης, έχουν το δικαίωμα να διαθέτουν προσωπική περιουσία και να παντρευτούν νόμιμα (σύμφωνα με τον εβραϊκό νόμο).
Η τελετή διεξάγεται στο πρώτο Σαμπάτ (Σάββατο) μετά τα δέκατα τρίτα γενέθλια των αγοριών και τα δωδέκατα των κοριτσιών. Κατά την τελετή το αγόρι θα διαβάσει ένα απόσπασμα από την Τορά (=τα πέντε βιβλία του Νόμου του Μωυσή) και το κορίτσι θα αναφερθεί σε ένα θέμα από την εβραϊκή ιστορία ή θα διαβάσει απόσπασμα από τους Ψαλμούς.
Στις εκδηλώσεις ενηλικίωσης μπορεί να περιλαμβάνεται ένα γιορταστικό γεύμα (με την οικογένεια, τους φίλους και όλη την κοινότητα) ή ένα ταξίδι. Είναι και μια ευκαιρία για προσφορά δώρων σε όσους γιορτάζουν. Στα κορίτσια είναι συνηθισμένο να προσφέρονται και κοσμήματα. Ένα άλλο δώρο προς τα κορίτσια είναι και τα κηροπήγια, επειδή είναι τιμή και καθήκον της γυναίκας το άναμμα των κεριών. Σε μερικές εβραϊκές κοινότητες ο ραβίνος δίνει και ένα πιστοποιητικό.
2.Τελετές ενηλικίωσης των Μουσουλμάνων
Για τα αγόρια:
Η τελετή με την οποία το αγόρι θεωρείται ότι είναι μουσουλμάνος είναι η τελετή της περιτομής (σουνέτ). Γίνεται συνήθως Παρασκευή ή Σάββατο απόγευμα. Συνήθως οι μουσουλμάνοι την προετοιμάζουν δύο με τρεις εβδομάδες πριν, με την αγορά της παραδοσιακής στολής. Την ημέρα της τελετής (όπου αυτό είναι δυνατόν) οι γονείς ντύνουν το παιδί με τη στολή, το ανεβάζουν στο άλογο και το περιφέρουν στο χωριό με τη συνοδεία οργάνων για να επιδείξουν ότι πλέον γίνεται μουσουλμάνος.
Η τελετή της περιτομής γίνεται πάντοτε με την παρουσία του Χότζα (του θρησκευτικού λειτουργού και πνευματικού δασκάλου της κοινότητας) που θα πει τη σχετική προσευχή για το παιδί και του γιατρού. Συνήθως, η τελετή του Σουνέτ γίνεται για δύο ή και περισσότερα αγόρια ταυτόχρονα και συχνά τελείται παράλληλα με ένα γάμο.
Για τα κορίτσια:
Την ημέρα που γίνονται έξι μηνών, τελείται η τελετή της Χένας, για να τιμηθεί το γεγονός της γέννησης του κοριτσιού και το ότι στη συνέχεια θα ανατραφεί για να γίνει γυναίκα. Η χένα είναι χρωστική ουσία που παράγεται από ένα φυτό. Μια γυναίκα, ειδική σ’ αυτό, βάζει στο χέρι ή στο πόδι του κοριτσιού κόκκινη χένα. Ύστερα οι γυναίκες που παραβρίσκονται τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια.