Ποιοι ήταν οι σκληρότεροι διωγμοί;

Ο πρώτος διωγμός έγινε από έναν παρανοϊκό αυτοκράτορα, τον Νέρωνα, που νόμιζε ότι ήταν σπουδαίος ποιητής. Θέλοντας να εμπνευσθεί για να γράψει ένα ηρωικό ποίημα ανώτερο και από την Ιλιάδα του Ομήδου, έβαλε φωτιά στη Ρώμη. Επειδή όμως φοβήθηκε την κατακραυγή του λαού, διέδωσε ότι τη φωτιά την έβαλαν οι χριστιανοί. Ο λαός τον πίστεψε κι έτσι ξεκίνησε ο πρώτος μεγάλος διωγμός.
Ο επόμενος διωγμός οφείλεται σ’ ένα σκληρό και φιλοχρήματο αυτοκράτορα, τον Δομιτιανό, που νόμισε ότι κινδύνευε η βασιλεία του από τους χριστιανούς.
Ο πιο σκληρός και άγριος απ’ όλους τους διωγμούς έγινε από τον αυτοκράτορα Δέκιο. Αυτός νόμισε ότι θα κατάφερνε να ξεριζώσει οριστικά τη χριστιανική πίστη, που πίστευε πως ήταν η αιτία της παρακμής της απέραντης αυτοκρατορίας του.
Τελευταίος ήταν ο διωγμός του αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Τον ανησύχησε ιδιαίτερα η αύξηση του αριθμού των χριστιανών μέσα στους κρατικούς και στρατιωτικούς υπαλλήλους και με τον διωγμό αυτόν προσπάθησε να εξαφανίσει κάθε χριστιανικό στοιχείο από τις δημόσιες υπηρεσίες και τον στρατό.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΔΙΩΓΜΩΝ

«Χριστιανός ειμί!»: Μάρτυρες από ελεύθερη επιλογή

1. Άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας (περ. 50 – 107 μ.Χ.)

Ο Ιγνάτιος από μικρός γνώρισε τον Χριστό. Σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας ήταν το παιδί που σήκωσε στα χέρια του ο Χριστός και είπε: «Όποιος δεν υπερηφανεύεται, αλλά είναι ταπεινός σαν αυτό το παιδί, αυτός είναι ο ανώτερος στον καινούριο κόσμο του Θεού». Εξαιτίας αυτής της παράδοσης, επειδή δηλαδή τον κράτησε στα χέρια του στα χέρια του ο Χριστός, ονομάστηκε και «Θεοφόρος». Όταν μεγάλωσε, γνώρισε τους Αποστόλους και ιδιαίτερα τον Ιωάννη. Το 70 μ.Χ. περίπου έγινε επίσκοπος στην Αντιόχεια. Όλοι έδειχναν σεβασμό και εμπιστοσύνη προς το πρόσωπό του. Όχι μόνον οι χριστιανοί της Αντιόχειας αλλά και οι Μικρασιάτες και οι Ρωμαίοι. Ωστόσο, όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Τραϊανός εξαπόλυσε διωγμό εναντίον των χριστιανών ο Ιγνάτιος οδηγήθηκε αλυσοδεμένος στη Ρώμη, αφού τον πέρασαν από αρκετές πόλεις της Μικράς Ασίας και της Μακεδονίας. Ο σκοπός των διωκτών του ήταν να εκφοβίσουν τους χριστιανούς που έβλεπαν τον αγαπημένο τους επίσκοπο να βαδίζει προς το μαρτύριο. Παρ’ όλα αυτά η παρουσία του Ιγνατίου δυνάμωνε την πίστη των χριστιανών και προκαλούσε θαυμασμό στους ειδωλολάτρες.
Στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, ο Ιγνάτιος έγραψε 7 επιστολές στους χριστιανούς διαφόρων πόλεων. Στις επιστολές περιέχονται οδηγίες και συμβουλές. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικές γιατί μας δίνουν πολλές πληροφορίες για το πώς ζούσαν οι πρώτοι χριστιανοί. Γι’ αυτό τον λόγο, ο Ιγνάτιος θεωρείται ο πρώτος Πατέρας και Διδάσκαλος της Εκκλησίας.
Όταν τελικά έφτασε στη Ρώμη, τον οδήγησαν στο Κολοσσιαίο, στα άγρια θηρία. Πριν το τέλος του είπε: «Είμαι ένας σπόρος σιταριού του Κυρίου μου, που τα δόντια των λιονταριών θα αλέσουν για να γίνω καθαρό ψωμί».

2. Αγάπη, Ειρήνη, Χιονία

Οι τρεις αδελφές Αγάπη, Ειρήνη και Χιονία ζούσαν στη Θεσσαλονίκη και έγιναν χριστιανές στα χρόνια του αυτοκράτορα Διοκλητιανού.
Όταν ο Διοκλητιανός εξέδωσε διάταγμα τον Φεβρουάριο του 303, που απαγόρευε τη χρήση και κατοχή χριστιανικών βιβλίων και κειμένων, οι τρεις αδελφές έκρυψαν τα βιβλία που είχαν και κατέφυγαν σε «όρος υψηλό» κοντά στη Θεσσαλονίκη, πιθανώς στον Χορτιάτη. Μετά από ένα περίπου χρόνο, κάποιος απεσταλμένος του αυτοκράτορα ανακάλυψε τα τρία κορίτσια στο ερημικό κρησφύγετό τους. Αφού τις συνέλαβε, τις οδήγησε για ανάκριση μπροστά στον διοικητή της Μακεδονίας (στη Θεσσαλονίκη). Η κατηγορία ήταν ότι «δεν θέλουν να φάνε από τα ειδωλόθυτα». Από τα πρακτικά της δίκης αυτής, που διασώθηκαν, βλέπουμε ότι οι τρεις νέες έδιναν απαντήσεις που προκαλούσαν κατάπληξη για το θάρρος και την αποφασιστικότητά τους.
Ο διοικητής ντροπιασμένος και οργισμένος διέταξε να ριχτούν στην πυρά.
Την επόμενη μέρα ανακαλύφθηκαν στο σπίτι της Ειρήνης τα απαγορευμένα βιβλία, χειρόγραφα της Αγίας Γραφής και άλλα… Μια ολόκληρη βιβλιοθήκη χριστιανική.
Νέα ανάκριση. Νέα απολογία θαυμαστή της μικρής Ειρήνης, που κατέληξε κι αυτή στην ίδια καταδίκη με αυτή των αδελφών της.
Σήμερα με τις έρευνες που έχουν γίνει το μαρτύριο τοποθετείται με ασφάλεια στη θέση του 59ου Δημοτικού Σχολείου Θεσσαλονίκης (όπου έχει ιδρυθεί ναός αφιερωμένος στη μνήμη τους εντός του προαυλίου) δίπλα στην Παναγία Φανερωμένη. Η μνήμη τους εορτάζεται στις 16 Απριλίου.

Το τέλος των διωγμών και η εξάπλωση του Χριστιανισμού

1. Ένας χριστιανός Ρωμαίος αυτοκράτορας: Μέγας Κωνσταντίνος

Πατέρας του Κωνσταντίνου ήταν ο Κωνστάντιος ο Χλωρός, Καίσαρας της Γαλατίας και μητέρα του η Ελένη. Ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε στη Νίσσα της σημερινής Σερβίας το 274 μ.Χ. Ύστερα από τον θάνατο του πατέρα του Ο Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε από τον στρατό διάδοχός του. Χρειάστηκε όμως να κάνει πολλούς πολέμους για να εδραιώσει τη θέση του.

2. «Εν τούτω νίκα»

Η κρίσιμη μάχη για την επικράτηση του Κωνσταντίνου θα δινόταν στη Μουλβία γέφυρα του ποταμού Τίβερη. Ο αντίπαλος του Κωνσταντίνου Μαξέντιος είχε τετραπλάσιες δυνάμεις. Αλλά ο Κωνσταντίνος δεν έχασε το θάρρος του. Ο ίδιος διηγήθηκε ότι μια ημέρα του 312 είδε ξαφνικά στον ουρανό ένα φωτεινό σταυρό με την επιγραφή «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ».
Η έκπληξη που ένιωσε ήταν μεγάλη. Τη νύχτα είδε στον ύπνο του τον Χριστό να τον ενθαρρύνει. Όταν ξύπνησε, με εντολή του ετοιμάστηκε ένα λάβαρο που το κοντάρι του κατέληγε σε σταυρό. Πάνω σ’ αυτό έβαλαν και ένα χρυσό στεφάνι με το μονόγραμμα του Χριστού. Κάτω απ’ αυτό κρέμασαν πολύτιμο τετράγωνο ύφασμα με τις εικόνες του αυτοκράτορα και των γιων του. Ο ενθουσιασμός των χριστιανών στρατιωτών, όταν είδαν το λάβαρο, ήταν μεγάλος. Στη μάχη νίκησε ο Κωνσταντίνος, ο οποίος από τότε και μετά στράφηκε οριστικά στον Χριστιανισμό.

3. Το Διάταγμα των Μεδιολάνων

Ένα από τα πρώτα έργα του Κωνσταντίνου μόλις ανέλαβε τη διοίκηση του κράτους με τον Λικίνιο ήταν το Διάταγμα των Μεδιολάνων. Μ’ αυτό το διάταγμα δινόταν στον καθένα το δικαίωμα να ακολουθεί όποια θρησκεία ήθελε. Έτσι τερματίζονταν πια οι διωγμοί κατά των χριστιανών.

Όταν το 323 ο Κωνσταντίνος έγινε αυτοκράτορας σε ολόκληρο το ρωμαϊκό κράτος προστάτεψε με πολλούς τρόπους τον χριστιανισμό: επέστρεψε στους χριστιανούς τους ναούς και τις περιουσίες τους που είχαν δημευτεί την περίοδο των διωγμών, καθιέρωσε την Κυριακή ως ημέρα γιορτής και αργίας, έκτισε ναούς στην καινούργια πρωτεύουσα, καταπολέμησε τις αιρέσεις κ.ά.

«Εδώ και πολύν καιρό, έχοντας αποφασίσει ότι δεν πρέπει να απορρίπτεται η ελευθερία της θρησκείας και πως πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στη βούληση του καθενός να υπηρετεί τα θεία πράγματα σύμφωνα με την προαίρεσή του, παραγγείλαμε στους χριστιανούς να φυλάνε την πίστη της θρησκείας τους […] Όταν εγώ, ο Αύγουστος Κωνσταντίνος, κι εγώ, ο Αύγουστος Λικίνιος, με καλούς οιωνούς ήρθαμε στα Μεδιόλανα και συζητήσαμε όλα όσα αφορούν την ωφέλεια του δημοσίου, ανάμεσα στα άλλα μέτρα που κρίναμε ότι θα είναι επωφελή σε όλους από πολλές απόψεις, αποφασίσαμε κατά πρώτο και κύριο λόγο να διατάξουμε να εξασφαλιστεί η τιμή και ο σεβασμός προς το Θείο, δηλαδή να δώσουμε και στους χριστιανούς και σε όλους την ελευθερία να ακολουθήσουν όποια θρησκεία θέλουν, έτσι ώστε, όποια κι αν είναι η θεότητα και η ουράνια δύναμη, να μπορέσει να είναι ευμενής και σε μας τους ίδιους και στους υπηκόους μας […] Ήταν λοιπόν φυσικό να θεωρήσουμε καλό να εκδώσουμε αυτή τη διαταγή, για να αφαιρεθούν εντελώς οι όροι που υπήρχαν σε προηγούμενα έγγραφα σχετικά με τους χριστιανούς, όροι οι οποίοι ήταν σκληροί και ξένοι στην πραότητά μας. Τώρα ελεύθερα και απλά μπορεί καθένας από εκείνους που πρεσβεύουν τη θρησκεία των χριστιανών να τη διατηρεί χωρίς καμιά ενόχληση […] Έχουμε δώσει στους χριστιανούς ελεύθερη και απεριόριστη εξουσία να επιμελούνται τη θρησκεία τους […] Έχει δοθεί η εξουσία αυτή και σε όσους άλλους θέλουν να ακολουθούν τη λατρεία και θρησκεία της αρεσκείας τους, κατά τρόπον ώστε να μπορεί καθένας να προτιμά και να υπηρετεί οποιανδήποτε θρησκεία θέλει. Αυτό γίνεται, για να μη φαίνεται ότι κάποια λατρεία ή θρησκεία μειώνεται στο ελάχιστο από εμάς […] Με αυτό τον λογισμό […] είθε να διαμένει σταθερή καθ’ όλο τον χρόνο η θεία πρόνοια για εμάς, της οποίας εμπειρία είχαμε σε πολλές περιστάσεις. Για να μπορέσουν να μάθουν όλοι τις διατάξεις της νομοθεσίας αυτής […] είναι εύλογο η διαταγή αυτή να δημοσιευτεί παντού […] έτσι ώστε να μην ξεφύγει της προσοχής κανενός.»

Ευσέβιος, Εκκλησιαστική Ιστορία Χ, 5, 1-14

Η  ΑΝΕΞΙΘΡΗΣΚΙΑ  ΣΤΟ  ΣΥΝΤΑΓΜΑ  ΤΗΣ  ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ 

ΚΑΙ  ΣΤΟ  ΣΥΝΤΑΓΜΑ  ΤΟΥ  1975

• Εφημερίδα της Κυβερνήσεως 

ΤΟ  ΣΥΝΤΑΓΜΑ  ΤΗΣ  ΕΛΛΑΔΑΣ

(γ΄  αναθεώρηση  2008)

Άρθρο 13

1. Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη. Η απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων δεν εξαρτάται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις καθενός.
   2. Κάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη και τα σχετικά με τη λατρεία της τελούνται ανεμπόδιστα υπό την προστασία των νόμων. Η άσκηση της λατρείας δεν επιτρέπεται να προσβάλλει τη δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη. Ο προσηλυτισμός απαγορεύεται.
   3. Οι λειτουργοί όλων των γνωστών θρησκειών υπόκεινται στην ίδια εποπτεία της Πολιτείας και στις ίδιες υποχρεώσεις απέναντί της, όπως και οι λειτουργοί της επικρατούσας θρησκείας.
   4. Κανένας δεν μπορεί, εξαιτίας των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, να απαλλαγεί από την εκπλήρωση των υποχρεώσεων προς το Κράτος ή να αρνηθεί να συμμορφωθεί προς τους νόμους.
   5. Κανένας όρκος δεν επιβάλλεται χωρίς νόμο, που ορίζει και τον τύπο του.

• Εφημερίδα της Κυβερνήσεως 

ΕΡΓΑ  ΤΕΧΝΗΣ  ΓΙΑ  ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

ΤΟ  ΟΡΑΜΑ  ΤΟΥ  Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, ΡΑΦΑΗΛ

(λεπτομέρεια  από  τοιχογραφία  στο  Βατικανό)

Η  ΑΨΙΔΑ  ΤΟΥ  Μ.  ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ  ΣΤΗ  ΡΩΜΗ

ΒΙΝΤΕΟ

«Πήγαινε και γίνε αυτό που πίστεψες»

ΕΡΤ ( επεισόδιο  2)

Το επεισόδιο  παρακολουθεί την συναρπαστική περιπέτεια της διάδοσης της χριστιανικής θρησκείας με τη δράση των Αποστόλων και – κυρίως – του Αποστόλου των Εθνών, Παύλου. Ο Χριστιανισμός αρχικά καταδιώχθηκε από το ιουδαϊκό ιερατείο, επειδή, ανατρέποντας τα μέχρι τότε θρησκευτικά και φυλετικά δεδομένα, είχε αρχίσει να εξαπλώνεται ραγδαία στον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Η παντοδύναμη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είδε την εξάπλωση αυτή ως απειλή, προσπάθησε να την ανακόψει με συνεχείς και μαζικούς διωγμούς που στοίχισαν την ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους, οι οποίοι έγιναν μάρτυρες για την πίστη τους. Στο Κολοσσαίο, όπως και σε όλα τα στάδια και τις αρένες της Μεσογείου, οι χριστιανοί έρχονταν αντιμέτωποι με τον θάνατο, χωρίς να δειλιάζουν. «Γίναμε το θέατρο του κόσμου», έγραψε ο Απόστολος Παύλος.
Όμως το νέο ήθος που κόμιζε ο Χριστιανισμός και η αποφασιστικότητα των Χριστιανών να πεθάνουν για την πίστη τους έφεραν τα αντίθετα αποτελέσματα: η νέα θρησκεία αποδείχτηκε πολύ πιο ισχυρή από διωγμούς και θανατώσεις. Με τον Μ. Κωνσταντίνο σταματούν οι διωγμοί και επικρατεί ανεξιθρησκία, εγκαινιάζεται η νέα πρωτεύουσα, η Κωνσταντινούπολη, ενώ η Ρώμη λίγο αργότερα υποκύπτει στους βαρβάρους μισθοφόρους της.

Παραγωγή: Ελληνική

Σκηνοθέτης: Μαρία Χατζημιχάλη-Παπαλιού

Γιορτές μνήμης / τόποι λατρείας

1. Ο Ναός της Αναστάσεως της Ιερουσαλήμ

Αλλιώς λέγεται Ναός του Παναγίου Τάφου και βρίσκεται στη χριστιανική συνοικία της παλαιάς πόλης της Ιερουσαλήμ. Ο ναός θεωρείται ότι βρίσκεται στη θέση του Γολγοθά, του λόφου πάνω στον οποίο σταυρώθηκε και τάφηκε ο Ιησούς Χριστός.  Ο ναός κατασκευάστηκε από την Αγία Ελένη, τη μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, στα μέσα του 4ου αιώνα. Στον ναό που έχτισε η Αγία Ελένη συμπεριέλαβε τον Πανάγιο Τάφο μαζί με τον Γολγοθά και το Σπήλαιο. Από τότε πέρασε μεγάλες περιπέτειες και καταστροφές. Στη σημερινή του μορφή κατασκευάστηκε το 1810. Το 1958 Ορθόδοξοι, Ρωμαιοκαθολικοί και Αρμένιοι άρχισαν την αποκατάσταση και συντήρηση του μνημείου.

2. H γιορτή Κωνσταντίνου και Ελένης

Ο Μέγας Κωνσταντίνος τιμούσε ιδιαίτερα τη μητέρα του. Της έδωσε τον τίτλο της Αυγούστας, έβαλε τη μορφή της πάνω σε νομίσματα και έδωσε το όνομά της σε μία πόλη της Βιθυνίας.
Η Ελένη έκτισε πολλές εκκλησίες. Στη Ρώμη (Τιμίου Σταυρού), στην Κωνσταντινούπολη (Αγίων Αποστόλων), στη Βηθλεέμ (βασιλική της Γεννήσεως) και στο Όρος των Ελαιών (βασιλική της Γεθσημανή). Το 326 μ.Χ. πήγε στην Ιερουσαλήμ, όπου «μέ μέγαν κόπον καί πολήν ἔξοδον καί φοβερίσματα ηὗρεν τόν τίμιον σταυρόν καί τούς ἄλλους δύο σταυρούς τῶν ληστῶν», όπως γράφει ο Κύπριος Χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς. Μετά τον θάνατό της, ο Μ. Κωνσταντίνος την ενταφίασε στον ναό των Αγίων Αποστόλων.
Οι Βυζαντινοί τιμούσαν ιδιαίτερα τον Μέγα Κωνσταντίνο και την Αγία Ελένη. Έτσι, άρχισαν να τους απεικονίζουν μαζί να κρατούν ανάμεσά τους τον Σταυρό. Η Εκκλησία τους ανακήρυξε ισαποστόλους και η μνήμη τους τιμάται στις 21 Μαΐου.
Κάθε χρόνο στις 21 Μαΐου, κατά την καθιερωμένη εορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στη βόρεια Ελλάδα αναβιώνει το έθιμο της τελετουργίας των Αναστεναρίων.  Το έθιμο τελείται από τις αρχές του 20ου αιώνα από πρόσφυγες του νομού Θράκης.

3. Η γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού

Από το Συναξάρι της γιορτής

Τον ξύλινο Σταυρό, που πάνω του σταυρώθηκε ο Χριστός, τον βρήκε μετά από πολλά χρόνια κάπου στην Ιερουσαλήμ η Αγία Ελένη, κάτω από τα χώματα.
Ο λαός, σαν έμαθε πως βρέθηκε ο Σταυρός, θέλησε να τον δει και να τον προσκυνήσει. Γι’ αυτό ο πατριάρχης των Ιεροσολύμων τον ύψωσε μέσα στον ναό, ενώ ο κόσμος έκλαιγε από χαρά. Η Αγία Ελένη φρόντισε να χτιστεί στον τόπο εκείνο ο ναός της Αναστάσεως και να τοποθετηθεί μέσα ο Σταυρός.
Μετά από χρόνια, οι Πέρσες κυρίευσαν την Ιερουσαλήμ. Μαζί με άλλα λάφυρα πήραν στη χώρα τους και τον Τίμιο Σταυρό. Αυτή η προσβολή ήταν σαν αγκάθι στις καρδιές των πιστών.
Αργότερα, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ηράκλειος νίκησε τους Πέρσες. Πήρε πίσω τον Τίμιο Σταυρό και τον έφερε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί ο Σταυρός υψώθηκε και πάλι μπροστά στον λαό, που παρακολουθούσε με ευλάβεια και συγκίνηση.
Όλα αυτά τα θυμούνται οι χριστιανοί στις 14 Σεπτεμβρίου, τη μέρα δηλαδή της γιορτής της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού.

Έθιμα της γιορτής

Τη ημέρα της γιορτής ο ιερέας μοιράζει στους πιστούς κλαδάκια βασιλικού γιατί –κατά την παράδοση- η Αγία Ελένη βρήκε τον Σταυρό του Χριστού σε ένα χώρο που ήταν κατάφυτος από βασιλικούς. Γι’ αυτό και ο βασιλικός λέγεται σταυρολούλουδο.
Με αυτό τον βασιλικό και με τον αγιασμό της ημέρας οι νοικοκυρές συνήθιζαν να φτιάχνουν το προζύμι της χρονιάς.
Συνήθιζαν να λένε για τον βασιλικό:

«Βασιλικός κι αν μαραθεί

Κι αν γείρουν τα κλωνιά του

Ρίξε νερό στη ρίζα του

Να’ ρθεί στα πρωτινά του».

Καθώς είναι περίοδος που πλησιάζει η σπορά, στέλνουν στην εκκλησία πολυσπόριο, μείγμα απ’ όλα τα είδη των σπόρων, για να λειτουργηθούν και να ευλογηθούν.
Από τη μέρα αυτή και οι ναυτικοί σταματούν τα μακρινά ταξίδια, όπως συμβουλεύει και η κοινή παροιμία: «Του Σταυρού σταύρωνε και δένε ή του Σταυρού κοίτα και τ’ Αι-Γεωργιού ξεκοίτα». Άλλη παροιμία λέγει: «Του Σταυρού σταύρωνε και σπέρνε».
Το βράδυ της παραμονής τα παιδιά πηδούν φωτιές.

Γ. Α. Μέγας, Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας

Διωγμοί γι’ αυτό που είσαι / διωγμοί γι’ αυτό που πιστεύεις

Το Ολοκαύτωμα

Είναι ο συστηματικός και υποκινούμενος από το κράτος συστηματικός διωγμός και η γενοκτονία των Εβραίων, καθώς και άλλων εθνικών, θρησκευτικών, πολιτικών και κοινωνικών ομάδων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου από τη ναζιστική Γερμανία. Οι Εβραίοι της Ευρώπης ήταν τα κύρια θύματα του Ολοκαυτώματος, μέσω αυτού που οι Ναζί ονόμαζαν «τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος». Ο αριθμός των θυμάτων του εβραϊκού πληθυσμού συνήθως προσδιορίζεται στα έξι εκατομμύρια.

Σύγχρονοι διωγμοί χριστιανικών πληθυσμών

Εδώ και μερικά χρόνια στην περιοχή της Εγγύς και Μέσης Ανατολής, Ασίας και Αφρικής, παρατηρούνται, καθημερινά και όλο και πιο έντονα, διωγμοί εναντίον των χριστιανικών πληθυσμών που ζουν σ’ αυτές τις περιοχές: επιθέσεις, επιδρομές σε χώρους θρησκευτικούς σε ώρα λατρείας. Διαπράττονται φόνοι αθώων ανθρώπων, απαγωγές, αποκεφαλισμοί, βιαιοπραγίες, καταστροφές χριστιανικών περιουσιών.