Κεντρικές ιδέες Θεματικών Ενοτήτων
Εισαγωγή
Η Παναγία, ως γέφυρα που συνδέει τους ανθρώπους με το παιδί της, ενσαρκώνει και συνάμα συμβολίζει την στενότερη σχέση ανάμεσα στον Θεό και στην ανθρωπότητα. Είναι η μητέρα όλων των παιδιών του κόσμου που προστατεύει, φροντίζει, συμπάσχει αλλά και παρηγορεί.
Γενικοί Στόχοι Ενότητας
Οι μαθητές:
Συνολικός χρόνος: 3 Δίωρα
Ο Ιωακείμ και η Άννα ήταν δυο φτωχοί και ταπεινοί άνθρωποι που ζούσαν στα Ιεροσόλυμα. Κατάγονταν και οι δύο από τη βασιλική γενιά του Δαβίδ και χρόνια ολόκληρα παρακαλούσαν τον Θεό να τους χαρίσει ένα παιδί. Η ατεκνία στους Ισραηλίτες εκείνη την εποχή θεωρείτο κάτι πολύ κακό. Σε προχωρημένη ηλικία έγιναν τελικά γονείς και απέκτησαν την Μαρία. Γι’ αυτό τον λόγο, όταν η Μαρία ήταν ακόμη παιδούλα τριών χρονών, την αφιέρωσαν στον ναό της Ιερουσαλήμ.
Η είσοδος της Μαρίας στον ναό, ονομάστηκε «Εισόδια» της Θεοτόκου.
Γιορτές για τη μητέρα του Χριστού
Οι γιορτές για την Παναγία λέγονται Θεομητορικές (= για τη μητέρα του Θεού).
Για τους Ορθόδοξους χριστιανούς, κάποιες από αυτές είναι:
- Η Γέννηση της Θεοτόκου, που γιορτάζεται στις 8 Σεπτεμβρίου
- Τα Εισόδια της Θεοτόκου, που γιορτάζεται στις 21 Νοεμβρίου
- Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, που γιορτάζεται στις 25 Μαρτίου
- Η Κοίμηση της Θεοτόκου, που γιορτάζεται στις 15 Αυγούστου
Στις 25 Μαρτίου στην Ελλάδα γιορτάζουμε διπλά. Τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και την αρχή της επανάστασης που άρχισαν το 1821 για να ελευθερωθεί η Ελλάδα από τον τουρκικό ζυγό που διαρκούσε κοντά στα 400 χρόνια.
Στην πόλη Ναζαρέτ ζούσε ένα νεαρό κορίτσι που λεγόταν Μαριάμ. Ήταν αρραβωνιασμένη με κάποιον που τον έλεγαν Ιωσήφ.
Μια μέρα παρουσιάστηκε ο άγγελος στη Μαριάμ και της είπε: «Χαίρε εσύ, η προικισμένη με τη χάρη του Θεού!» Η Μαριάμ ταράχτηκε, ο άγγελος όμως της είπε: «Μη φοβάσαι, Μαριάμ. Θα γεννήσεις γιο και θα τον ονομάσεις Ιησού. Αυτός θα γίνει σπουδαίος και θα ονομαστεί Υιός του Υψίστου».
Η Μαριάμ τότε ρώτησε: «Πώς θα μου συμβεί αυτό, αφού δεν έχω συζυγικές σχέσεις με κανέναν άντρα;»
Ο άγγελος της απάντησε: «Το Άγιο Πνεύμα θα έρθει πάνω σου και η δύναμη του Θεού θα κάνει αυτό το θαύμα∙ γι’ αυτό και το άγιο παιδί που θα γεννήσεις θα ονομαστεί Υιός του Θεού. Μάθε ακόμα ότι η συγγενής σου η Ελισάβετ θα αποκτήσει κι αυτή παιδί, αν και είναι πολύ ηλικιωμένη. Για τον Θεό τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο».
Η Μαριάμ τότε είπε: «Είμαι μια δούλη του Κυρίου. Ας γίνει το θέλημά του σ’ εμένα όπως μου το είπες».
Λκ 1, 26-38
Ο Ιωσήφ, όταν άκουσε ότι η Μαρία περιμένει παιδί, ήθελε να διαλύσει τον αρραβώνα. Ένας άγγελος όμως, σταλμένος από τον Θεό, εμφανίστηκε στον ύπνο του και του είπε: «Ιωσήφ, μη διστάσεις να πάρεις στο σπίτι σου τη Μαρία∙ γιατί το παιδί που περιμένει είναι ο Υιός του Θεού. Θα του δώσεις το όνομα Ιησούς, που σημαίνει: Ο Θεός σώζει. Γιατί ο Θεός μέσω αυτού θα σώσει τον λαό του».
Με όλα αυτά που έγιναν εκπληρώθηκαν τα λόγια που είχε πει ο προφήτης:
Να, η παρθένος θα μείνει έγκυος και θα γεννήσει γιο, και θα του δώσουν το όνομα Εμμανουήλ, που σημαίνει ο Θεός είναι μαζί μας.
Όταν ξύπνησε ο Ιωσήφ έκανε όπως τον πρόσταξε ο άγγελος και πήρε στο σπίτι του τη Μαρία.
Μτ 1, 18-24
Η πίστη, η αγάπη και η η εφευρετικότητα όχι μόνο των καλλιτεχνών και των λογίων, αλλά και του απλού πιστού λαού προς την Παναγία φαίνεται και από τις προσωνυμίες που της έχουν δώσει∙ ξεπερνούν τις τριακόσιες και μπορούν να χωριστούν σε οκτώ κατηγορίες.
- Από την εικόνα της (Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Γαλακτοτροφούσα, Πλατυτέρα των Ουρανών, Οδηγήτρια κ.ά.)
- Από τον τόπο της (Παναγία η Αθηνιώτισσα, η Βουρλιώτισσα, η Κάμπου, η Θαλασσινή, η των Χαλκέων κ.ά.)
- Από την τεχνοτροπία του ναού της (Θολοσκέπαστη, Μολυβδοσκέπαστη, Πελεκητή κ.ά.)
- Από το όνομα του κτίτορα του ναού ή της Μονής της (η Καπνικαρέα κ.ά.)
- Από τον μήνα που εορτάζεται (Βρεχούσα, Αυγουστιανή, Μεσοσπορίτισσα κ.ά.)
- Από τα θαύματα της Παναγίας (Γοργοϋπήκοος, Ελεούσα, Παρηγορήτρα, Παυσολύπη, Φανερωμένη, Μυροβλύτισσα κ.ά.)
- Εγκωμιαστικά από την έξαρση της αγάπης των πιστών. Συνήθως χρησιμοποιείται επίθετο με πρώτο συνθετικό τον χρυσό (Χρυσοσπηλιώτισσα, Χρυσοπηγή, Χρυσογαλούσα κ.ά.) Υπάρχουν όμως και άλλα, όπως Αγγελόκτιστη, Αερινή, Αναφωνήτρα, Επίσκεψις, Παντάνασσα, Τρανή, Χιλιαρμενίτισσα, Ανθοφορούσα, Ασπροφορούσα.
- Αυτά που τις έδωσαν οι Υμνογράφοι της Εκκλησίας (κυρίως προέρχονται από τον Ακάθιστο Ύμνο: Αμόλυντος, Υψηλοτέρα, Καθέδρα, Κλίμαξ, Σκέπη, Πόλη, Παράκλησις, Επίσκεψις, Καταφυγή, Κεχαριτωμένη, Χώρα του Αχώρητου, Όρος Αλατόμητον, Ρόδο το Αμάραντον κ.ά.)
Διαβάζουμε την εικόνα του Ευαγγελισμού
Όσα ο ευαγγελιστής Λουκάς αφηγείται για το γεγονός του Ευαγγελισμού και όσα διαλαλούν οι ύμνοι της γιορτής με την γλώσσα της ποίησης, τα βλέπουμε ζωγραφισμένα στην βυζαντινή εικόνα του Ευαγγελισμού με αρμονικές γραμμές και όμορφα χρώματα.
Τα δυο πρόσωπα της εικόνας είναι ο Αρχάγγελος Γαβριήλ και η Παναγία.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ φέρνει το χαρμόσυνο άγγελμα στην Μαρία. Ως αγγελιοφόρος του Θεού κρατάει σκήπτρο στο αριστερό του χέρι. Εικονίζεται ορμητικός και γεμάτος χαρά γιατί είναι σπουδαία η είδηση που φέρνει.
Η φτερούγα του, ανοιχτή προς τον ουρανό, σαν να πετάει ακόμη, ενώ απλώνει το χέρι του προς την Θεοτόκο, και έτσι είναι σα να ακούμε τον χαιρετισμό του: “Χαίρε Κεχαριτωμένη”.
Απέναντί του, η Παναγία εικονίζεται καθισμένη σε έναν περίτεχνο θρόνο. Μ’ αυτό, ο αγιογράφος θέλει να τονίσει την υπεροχή της απέναντι στον αρχάγγελο. Αποφεύγει να κοιτάξει τον επισκέπτη της. Η ταραχή και η έκπληξή της από το απρόσμενο γεγονός φανερώνεται από τον τρόπο που κρατά το κουβάρι με το πορφυρό νήμα στο χέρι της. Με το κεφάλι της ελαφρά σκυμμένο και το άλλο χέρι της μπροστά στο στήθος, δηλώνει αυτοσυγκράτηση και υποταγή. Είναι όλη η στάση της που δείχνει την συγκατάθεσή της στο θέλημα του Θεού. Από τον ουρανό, μια δέσμη θεϊκού φωτός γλυκαίνει το πρόσωπό της.