ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Τοποθεσία : Λουτρός Ημαθίας
Ηγουμένη : Μοναχή Φιλοθέη Μαργαριτοπούλου
Μοναχές : 3
Τηλ. Επικοινωνίας : 2333088350
Διεύθυνση : Ι.Μ. Αγίας Κυριακής, Λουτρό Ημαθίας, Τ.Κ. 593 00, Αλεξάνδρεια
Ώρες επισκέψεως κοινού : Καθημερινά, έπειτα από συνεννόηση

Σε μικρή απόσταση από το χωριό Λουτρό, δίπλα στις όχθες του Αλιάκμονα, βρίσκεται το μοναστήρι της Αγίας Κυριακής, κτισμένο σε μια συστάδα πανύψηλων δέντρων, ό,τι απόμεινε από το πυκνό δάσος που κάλυπτε την περιοχή μέχρι τις αρχές του αιώνα μας.
Βρίσκεται είκοσι χιλιόμετρα έξω από τη Βέροια, μέσα σε μια συστάδα δένδρων, όπου σύμφωνα με την παράδοση στα μέσα του αιώνα μας βρέθηκε μια θαυματουργή εικόνα της Αγίας Κυριακής. Με πρωτοβουλία των κατοίκων της περιοχής στήθηκε ένα μικρό ξύλινο ναΐδριο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως ερημητήριο της μοναχής Κασσιανής από το χωριό Βρασνά της Χαλκιδικής, η οποία μόνασε εκεί για 30 περίπου χρόνια.
Το 1961 με βασιλικό διάταγμα οργανώθηκε ως Γυναικεία Κοινοβιακή Μονή, όπου εγκαταβίωσαν αρχικά δύο μοναχές, εκτός από τη μοναχή Κασσιανή, η οποία μέχρι το τέλος της ζωής της ζούσε έγκλειστη στο κελλί της.
Αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά προσκυνήματα της περιοχής, λόγω της θαυματουργής εικόνας που φυλάσσεται εκεί.

Η ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ η Μεγαλομάρτυς

Ήταν κόρη του Δωροθέου και της Ευσεβίας. Αυτοί ήταν άτεκνοι και παρακαλούσαν το Θεό να τους δώσει παιδί. Πράγματι, ο Θεός ευδόκησε, και το χριστιανικό αυτό ζευγάρι, απέκτησε παιδί. Γεννήθηκε ημέρα Κυριακή, γι’ αυτό και της έδωσαν το όνομα Κυριακή. Κατά το διωγμό του Διοκλητιανού, οι γονείς της συνελήφθησαν και μετά από ανάκριση βασανίστηκαν και αποκεφαλίστηκαν από το Δούκα Ίοϋστο. Η δε Κυριακή παραπέμφθηκε στον Καίσαρα Μαξιμιανό, και από εκεί στον άρχοντα Βιθυνίας Ίλαριανό, ο όποιος της υπενθύμισε ότι ή ομορφιά της είναι για απολαύσεις και όχι για βασανιστήρια. Τότε η παρθένος κόρη του απάντησε: “Ούτε στη νεότητα μου, ούτε στην ομορφιά μου δίνω την παραμικρή προσοχή. Και τα λαμπρότερα από τα επίγεια πράγματα είναι προσωρινά, όπως τα άνθη και κούφια, όπως οι σκιές. Σήμερα, έπαρχε, είμαι όμορφη, αύριο μια άσχημη γριά. Να κάνω, λοιπόν, κέντρο της ζωής μου την ομορφιά μου; Την αξία της, όμως, τη γνώρισα στις ρυτίδες, πού την περιμένουν και στον τάφο που την καλεί. Νόμισες, λοιπόν, ότι θα κάνω την τερατώδη ανοησία, να χάσω την αιώνια λαμπρότητα για να μείνω λίγο περισσότερο στη γη; Γι’ αυτό στο ξαναλέω, έπαρχε: είμαι και θα είμαι στη ζωή και στο θάνατο χριστιανή”. Εξοργισμένος o Iλαριανός, σκληρά τη βασάνισε και διέταξε να την αποκεφαλίσουν. Άλλα πριν πέσει ή σπάθη, προσευχόμενη παρέδωσε το πνεύμα της στον Κύριο.

ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΑΓ. ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΛΟΥΤΡΟΥ

Έξω απ’ το χωριό Λουτρό δίπλα στις όχθες του Αλιάκμονα, βρίσκεται το μοναστήρι της Αγίας Κυριακής, κτισμένο μέσα σε μια συστάδα πανύψηλων δένδρων – ό,τι απέμεινε από το πυκνό δάσος που κάλυπτε την περιοχή μέχρι τις αρχές του αιώνα μας. Εδώ, όπως διηγούνται οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών, κατέφυγε και μόνασε η Αγία Κυριακή.
Κατά την παράδοση η Αγία, που θεωρείται αδελφή του Αγίου Διονυσίου του Ολύμπου ξεκίνησε από τα Παλατίτσια, πέρασε τον Αλιάκμονα κι έφθασε στο μέρος όπου βρίσκεται σήμερα το μοναστήρι. Οι γεροντότεροι από τους κατοίκους των χωριών πέρα από τον Αλιάκμονα λένε πως διατηρούνται ως σήμερα τα σημάδια από τα πατήματα της Αγίας κι ότι από τότε δεν φυτρώνει χόρτο στη διαδρομή που ακολούθησε για να φτάσει ως εδώ. Η Αγία έζησε εδώ μέχρι το θάνατο της και σ’ αυτό το μέρος βρέθηκε αργότερα μέσα σε μια κουφάλα δένδρου μια ξύλινη εικόνα της, που σώζεται μέχρι σήμερα. Η παράδοση λέει ακόμη ότι τα τρία γειτονικά χωριά Λουτρός, Κεφαλοχώρι (Παζαρίτες) και Π. Πρόδρομος μάλωναν και διεκδικούσαν την εικόνα. Τελικά την πήρε το Κεφαλοχώρι, αλλά, όπως εξακολουθούν να διηγούνται οι παλιότεροι, η εικόνα ξαναγύρισε μόνη της στην παλιά της θέση. Τότε χτίστηκε στο σημείο εκείνο ένα προσκυνητάρι στη Χάρη της.
Το παρεκκλήσι αυτό έγινε τόπος συγκεντρώσεως πιστών απ’ όλα τα γύρω χωριά, χάρη στις θαυματουργές ιδιότητες που απέδιδαν στην εικόνα. Το γεγονός αυτό ενόχλησε κάποτε τον Τούρκο αγά της περιοχής, ο οποίος θέλοντας να την εξαφανίσει ανάθεσε σ’ έναν υπηρέτη του να κλέψει «το ξύλο», δηλαδή την εικόνα. Όταν όμως αυτός την πήρε, δεν μπορούσε ν’ απομακρυνθεί γιατί η κλεμμένη εικόνα τον έκανε να χάνει συνέχεια το δρόμο του μέσα στο δάσος κι έτσι αναγκάστηκε να την φέρει πίσω.
Η λαϊκή μνήμη στα χωριά του Ρουμλουκιού έχει διασώσει μ’ αυτόν τον τρόπο την αναλλοίωτη πεποίθηση για τις θαυματουργές ιδιότητες της εικόνας και για την υπεροχή της χριστιανικής πίστης απέναντι στον Τούρκο κατακτητή.
Μετά την Τουρκοκρατία η περιοχή ήταν τσιφλίκι κάποιου Λόγγου – όπως διηγείται η μοναχή Φιλοθέη – ο οποίος δώρισε 100 στρέμματα στο παρεκκλήσι, όπου χτίστηκε το 1914 η εκκλησία, ενώ το 1922 προστέθηκε κι ο νάρθηκας. Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής ο χώρος χρησιμοποιήθηκε σαν αρχηγείο ανταρτών. Μοναστήρι (γυναικών) έγινε το 1962 κι έτσι διατηρείται μέχρι σήμερα.
Ο χώρος του μοναστηρίου της Αγίας Κυριακής είναι δεμένος στη μνήμη όλων σχεδόν των κατοίκων των γύρω χωριών και με το ονομαστό πανηγύρι που γινόταν κι εξακολουθεί να γίνεται ακόμη κάθε χρόνο στις 7 Ιουλίου. Παλιότερα ταξιδεύοντας με τα κάρρα ή καβάλα στ’ άλογα, αργότερα στην πλατφόρμα των τρακτέρ, με τα λεωφορεία ή τ’ αυτοκίνητα τελευταία, οι κάτοικοι των γύρω χωριών φτάνουν ως εδώ, για να προσκυνήσουν και να χαρούν την γιορταστική κοσμοσυρροή του πανηγυριού, ώστε να μην υπάρχει σχεδόν κανείς – από τους ντόπιους τουλάχιστον – που να μην θυμάται τον εαυτό του σε κάποιο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής.
Εφημερίδα «ΛΑΟΣ», αρ. φύλλου 1386/5-7-1980.
Πηγή : Ρουμλουκιώτικα Σημειώματα 1980 – 1988, Γιάννης Δ. Μοσχόπουλος, σελ. 40

Αγία Κυριακή

7 Ιουλίου

Καταμεσής στον κάμπο του Ρουμλουκιού και περί τα 2 χλμ. νοτιοδυτικά του χωρίου Λουτρός, υπάρχει η γυναικεία Μονή της Αγίας Κυριακής. Καθώς βρίσκεται δίπλα στον ποταμό Αλιάκμονα, προστατεύεται από τις σπάνιες σήμερα, αλλά συχνές στο παρελθόν πλημμύρες, με ένα περιμετρικό ανάχωμα και παράλληλη τάφρο. Ο περιβάλλων χώρος της καλύπτεται με πανύψηλα δέντρα, αποτελώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο έναν ιδανικό τόπο αναψυχής, κυρίως κατά το θέρος, ευκαιρία για την οποία δίνει ο εορτασμός της Μονής στις 7 Ιουλίου, όταν τιμάται η μνήμη της Αγίας Κυριακής και διεξάγεται πανήγυρη, η μεγαλύτερη και λαμπρότερη σε όλο το Ρουμλούκι και την ευρύτερη περιοχή της Καμπάνιας.
Τόσο κατά την παραμονή της εορτής, όσο και ανήμερα, χιλιάδες προσκυνητές απ’ όλο το Ρουμλούκι και τις γειτονικές του περιοχές συρρέουν με κάθε μεταφορικό μέσο στο μοναστήρι, για να ανάψουν το κερί τους και να προσκυνήσουν την εικόνα της Αγίας. Πρόκειται για το κατεξοχήν σήμερα Ρουμλουκιώτικο πανηγύρι, που διατηρεί τον πάνδημο χαρακτήρα των παλαιότερων ετών, όπως επίσης και αρκετά στοιχεία από τις λαϊκές λατρευτικές και κοινωνικές εκδηλώσεις του παρελθόντος.
Η ίδρυση όμως της ομώνυμης Μονής στο μέσον του κάμπου και πλησίον του συχνά πλημμυρισμένου παλαιότερα Αλιάκμονα, πρέπει οπωσδήποτε να συνδέεται με κάποιο σημαντικό γεγονός.
Πράγματι, με την οικοδόμηση αρχικά ενός μικρού ναΐσκου και αργότερα την ίδρυση Μονής, συνδέεται κατά την λαϊκή μνήμη η ανεύρεση στο σημείο αυτό της εικόνας της Αγίας Κυριακής. Κατά τις αφηγήσεις λοιπόν υπέργηρων κατοίκων των γύρω χωριών, η εικόνα της Αγίας Κυριακής ήταν τοποθετημένη σε ένα εκκλησάκι ξύλινης κατασκευής, που υπήρχε κάτω από ένα πελώριων διαστάσεων φτελιάρι στην τοποθεσία “Κρασοπουλιά”, μέσα στο αγρόκτημα του χωριού Πρόδρομος.
Κάποτε, ο Αλιάκμονας πλημμύρισε και τα νερά του, αφού κατέστρεψαν το εκκλησάκι, παρέσυραν την εικόνα, η οποία και πιάστηκε σε έναν πυκνό βάτο, που υπήρχε ακριβώς στο σημείο όπου σήμερα υπάρχει το Καθολικό της Μονής. Τις επόμενες ημέρες, τα νερά αποσύρθηκαν από την πλημμυρισμένη περιοχή και η εικόνα παρέμεινε να στέκει όρθια στους κλώνους της βάτου. Ένα βράδυ, κάποιοι βοσκοί που βοσκούσαν τα κοπάδια τους στα γύρω λιβάδια, είδαν να κατεβαίνει από τον ουρανό ένα φως προς τον μεγάλο βάτο. Καθώς όμως πλησίασαν για να δουν τι συμβαίνει, το φως εξαφανίστηκε από εμπρός τους. Αντιλαμβανόμενοι ότι ήταν μάρτυρες κάποιου σημαντικού και θαυμαστού γεγονότος, παρέμειναν εκεί μέχρι το πρωί. Με το πρώτο φως της ημέρας, ανακάλυψαν την εικόνα και αμέσως ενημέρωσαν για το γεγονός τους χριστιανούς των γύρω χωριών.
Όλοι τους προσέτρεξαν αμέσως για να προσκυνήσουν την εικόνα της Αγίας Κυριακής, όμως σύντομα άρχισαν να ερίζουν μεταξύ τους οι κάτοικοι του Προδρόμου, του Λουτρού και των Ποζαριτών (Κεφαλοχώρι), διεκδικώντας ο καθένας για το χωριό του την εικόνα. Τελικά, την παρέλαβαν οι κάτοικοι των Ποζαριτών, καθώς ανακαλύφθηκε μέσα στα όρια του αγροκτήματος τους.
Το βράδυ όμως, η εικόνα επέστρεψε κατά την λαϊκή μνήμη μόνη της στον τόπο που βρέθηκε, γεγονός που ερμηνεύτηκε ότι ήταν επιθυμία της Αγίας να παραμείνει εκεί, γι’ αυτό και κατασκευάστηκε ένα ξύλινο προσκυνητάρι (κουβούκλιο) για την απόθεση και φύλαξη της.(Υποσ. 1)
Στις αρχές του αιώνα μας, ο καταγόμενος από την Νάουσα κτηματίας Λόγγος, στον οποίο ανήκε η περιοχή που ανακαλύφθηκε η εικόνα και τοποθετήθηκε το προσκυνητάρι ως τμήμα του τσιφλικιού του, παραχώρησε 100 στρέμματα γύρω από το προσκυνητάρι, όπου αρχικά οικοδομήθηκε ένας μικρός ξύλινος ναός και το 1914 αυτός που υπήρχε μέχρι και πριν από λίγα χρόνια, ενώ το 1922 προστέθηκε σ’ αυτόν και ο νάρθηκας.
Με την πάροδο του χρόνου, άρχισαν να συρρέουν στην περιοχή πλήθη προσκυνητών απ’ όλο το Ρουμλούκι και την Καμπάνια και μετά την διάλυση της Μονής των Αγίων Ανάργυρων στο Νησί, η παράδοση της πάνδημης συμμετοχής στην πανήγυρη κατά την εορτή τους την 1η Ιουλίου και 1η Νοεμβρίου, μεταλαμπαδεύτηκε στην πανήγυρη της Αγίας Κυριακής στις 7 Ιουλίου και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Στον περιβάλλοντα χώρο της Μονής, κάτω από την δροσερή σκιά των πανύψηλων δέντρων που φυτεύτηκαν στα τέλη του προηγουμένου αιώνα, κάθονταν καταγής οι προσκυνητές και διοργανώνονταν μεγάλο γλέντι υπό τους ήχους των νταουλιών και των ζουρνάδων. Απαραίτητη δε ήταν και η παρουσία δεκάδων πραματευτάδων (μπαϊάδες) από την Βέροια και την Θεσ/νίκη, που πωλούσαν κάθε είδους πραμάτεια, όπως επίσης και των πλανόδιων φωτογράφων.
Ταυτόχρονα όμως, διοργανώνονταν και οι περίφημοι ιππικοί αγώνες, στους οποίους λάμβαναν μέρος νέοι απ’ όλο το Ρουμλούκι με τα καλύτερα άλογα της περιοχής, αγωνιζόμενοι στον ελεύθερο καλπασμό και στο ραβάνι (καλπασμός με μικρά και γρήγορα βήματα). Η συμμετοχή στους αγώνες απαιτούσε την περιποίηση για μέρες των ζώων, τα οποία καλοτάιζαν και φρόντιζαν να μην τα κουράζουν σε διάφορες εργασίες. Την παραμονή των αγώνων, καθάριζαν τα καπούλια και την ράχη τους κάνοντας τα ξυστρί, έπλεκαν τις χαίτες και τις ουρές τους σε πλεξίδα, ενώ στην ράχη τους τοποθετούσαν τα πλουμιστά στον αργαλειό βελεντσιά και τις καλοφτιαγμένες στην Βέροια δερμάτινες σέλες, ενώ στο λαιμό τους κρεμούσαν 12 μικρά κουδουνάκια (κυπηρτσέλια) αρκετά εύηχα, στολίδια από πολύχρωμες χάντρες και φυσικά το αποτρεπτικό για την βασκανία φυλακτό (χαμαϊλί).
Εκτός όμως από τους ιππικούς αγώνες, τουλάχιστον μέχρι το 1912, διοργανώνονταν και αγώνες πάλης, στους οποίους συμμετείχαν ακόμη και μουσουλμάνοι παλαιστές (πεχλιβάνηδες), όπως επίσης και διαγωνισμός στην ρίψη πέτρας.
Η φήμη της Αγίας Κυριακής διαρκώς μεγάλωνε και λόγω των πολλών θαυμάτων που πραγματοποιήθηκαν στο εξωκκλήσι και αργότερα στην Μονή. Μεταξύ αυτών που μνημονεύονται έως και σήμερα, πολλά εκ των οποίων έχουν καταγραφεί σε ειδική έκδοση της Μονής για τον βίο και τα θαύματα της Αγίας Κυριακής στο συγκεκριμένο μοναστήρι, ξεχωρίζουν δύο που αναφέρονται στην ασέβεια που έδειξαν στην εικόνα ο Τούρκος αγάς της περιοχής και κάποιος χοιροβοσκός.
Ο Τούρκος αγάς, βλέποντας τον μεγάλο σεβασμό και την τιμή που απέδιδαν στην εικόνα οι χριστιανοί, θέλησε να εξαφανίσει το ξύλο όπως την αποκαλούσε. Για τον σκοπό αυτό, έστειλε ένα βράδυ κάποιον υπηρέτη του στο προσκυνητάρι για να την αφαιρέσει κρυφά και κατόπιν να την καταστρέψει. Ο υπηρέτης όμως, μόλις την σήκωσε στα χέρια του, αδυνατούσε να απομακρυνθεί από την περιοχή και λαμβάνοντας το γεγονός ως θεία παρέμβαση, την τοποθέτησε και πάλι στο προσκυνητάρι και έκτοτε κανείς μουσουλμάνος δεν ασχολήθηκε μ’ αυτή. (Υποσ.2)
Η δεύτερη περίπτωση αναφέρεται σε έναν χοιροβοσκό κάτοικο του Λουτρού, ο οποίος μη σεβόμενος την ιερότητα του χώρου οδήγησε για βοσκή το κοπάδι των χοίρων του γύρω από το προσκυνητάρι. Ξαφνικά όμως, εμφανίστηκε εμπρός του κάποιος αδέσποτος χοίρος και τοποθετούμενος ως αρχηγός του κοπαδιού, οδήγησε τους χοίρους μακριά από το προσκυνητάρι. Αφηγούμενος αργότερα το γεγονός στους συγχωριανούς του, εκλήφθηκε απ’ αυτούς ως μία από τις θαυματουργικές παρεμβάσεις της Αγίας Κυριακής.
Το 1932, δίπλα στο εξωκκλήσι έχτισε το κελί της η μοναχή Κασσιανή, καταγόμενη από την Κουλακιά (Χαλάστρα) και σταδιακά οικοδομήθηκαν διάφορα παραρτήματα και ξενώνες για την φιλοξενία των προσκυνητών, που εκπληρώνοντας κάποιο τάμα τους διέμεναν επί 40 ημέρες στην Αγία Κυριακή, τελώντας υπό νηστεία (σαράντισμα), κυρίως δε οι άτεκνες μητέρες.
Κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής (1941-44), ο χώρος της χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο και αρχηγείο των Ελλήνων ανταρτών της περιοχής. Τέλος, το 1953, ιδρύθηκε ομώνυμη Μονή και ορίστηκε η εκκλησιαστική επιτροπή να απαρτίζεται μόνο από κατοίκους του Λουτρού. Σήμερα, η Μονή έχει τρείς μοναχές και την ηγουμένη Φιλοθέη.

Υποσημειώσεις – παραπομπές

  • Για την διαμάχη των κατοίκων των χωριών Λουτρός, Πρόδρομος και Ποζαρίτες, για το ποιο θα πάρει την εικόνα της Αγίας Κυριακής, όρα και Νίκου Αδαλόγλου, ο.π.π., σελ 19.
  • Νίκου Αδαλόγλου, ο.π.π., σελ. 19.

«Τ’ Αντέτια μας », Ήθη και Έθιμα από το Ρουμλούκι. Αλεξάνδρεια 2001. Δημήτριος Πανταζόπουλος. Σελ. 359 – 364.